İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) ‘Bir İnsan Hakkı Olarak Sağlığa Erişim: İstanbul’da Sağlık Altyapısının Sektörel Bazda İncelenmesi’ raporu sağlık istatistiklerini inceleyerek İstanbul ve Türkiye’de sağlık alanında kamunun ve özel sektörün rolünü, resmi veriler üzerinden karşılaştırıyor. Rapor İstanbul’da özel sektöre yönelik oranların Türkiye geneline göre çok daha yüksek olduğunu gösteriyor.
‘Bir İnsan Hakkı Olarak Sağlığa Erişim: İstanbul’da Sağlık Altyapısının Sektörel Bazda İncelenmesi’ raporu, resmi istatistikleri inceleyerek Türkiye ve İstanbul karşılaştırması yapıyor, kamunun ve özel sektörün rolünü inceliyor.
Rapora göre, İstanbul’da sağlık hizmetleri büyük oranda özel sektör tarafından sunuluyor. Nitelikli sağlık hizmetleri söz konusu olduğunda bu oran daha da artıyor. Bu durum öncelikle, kamu tarafından sunulan sağlık hizmetlerini kısıtlı bir alanda bırakıyor. Bu da sosyoekonomik durumu kötü olan kişilerin ve hanelerin, sağlık hizmetlerine erişimini sınırlıyor ve bazı durumlarda sağlık hizmetlerinden yararlanamamalarına sebep oluyor.
Türkiye ve İstanbul’daki hastane sayılarının sektörlere göre dağılımı, Türkiye geneline göre İstanbul’da özel sektörün ne kadar baskın olduğunu gösteriyor. 2022 yılında özel hastane oranı Türkiye genelinde yüzde 36,78 iken İstanbul’da yüzde 70,09’a yükseliyor.
OECD ORTALAMASININ GERİSİNDE
Rapora göre, 1994’te 2,22 olan 1.000 kişi başına düşen hastane yatağı sayısı, 2005’te 2,5 oldu ve 2020 itibarıyla 3,01’e yükseldi. Her ne kadar 1.000 kişi başına düşen hastane yatağı sayısı son 28 yıl içinde 2,22’den 3,02’ye çıkmış olsa da Türkiye bu alanda OECD ortalamasının gerisinde kalıyor.
Son on yılda Türkiye’deki hastane yatak sayılarında yaklaşık yüzde 35’lik bir artış yaşandı. Her sektörde yatak sayıları artmış olsa da, oransal olarak bakıldığında yatak sayısında en fazla artışın olduğu sektör yüzde 44,97 ile özel sektör oldu.
Rapora göre, İstanbul’da hastane yatağı sayıları Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde önemli oranda artmış olsa da, açılan şehir hastanelerinin büyük kampüsler halinde şehrin belli noktalarında konumlanmış olmaları, halkın bu hastanelere ulaşımda güçlükler yaşamasına enden oluyor.
Türkiye’de 1.000 kişi başına düşen hekim sayısı 2,18 ile OECD ortalaması olan 3,4’ün altında kalıyor. Türkiye bu sayı ile OECD ülkeleri arasında sondan 4. konumda. Türkiye’deki hekim sayıları bakımından gelişmiş ülkelerin çok gerisinde kalıyor.
Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde çalışan hekimler arasında uzman hekim olanların oranı 2019 yılı hariç yüzde 50’nin altında kalıyor. Bu veriler doğrultusunda, uzman hekimlerin alanına giren konularda kamu hastanelerine başvuran kişilerin, uzman hekimlere erişimi konusunda sorunlar ortaya çıkıyor.
DİŞ HEKİMLERİNİN YÜZDE 30’U SAĞLIK BAKANLIĞI’NDA ÇALIŞIYOR
Türkiye’de 100 bin kişi başına düşen toplam 47 diş hekiminden yalnızca 14’ü, yani yüzde 29,79’u Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurumlarda çalışıyor. İstanbul’da ise 100 bin kişi başına düşen toplam 64 diş hekiminden yalnızca 11’i Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurumlarda çalışıyor. Türkiye’de yüzde 29,79 olan diş hekimlerinin Sağlık Bakanlığı’na bağlı çalışma oranı, İstanbul’da yüzde 17,19’a düşüyor.
Yurt dışında okumak veya çalışmak için, hekimleri alması gereken iyi hal belgesi sayılarının son yıllardaki artışı da, hekimlerin yurt dışına göçünü gösteren önemli bir veri. Türk Tabipler Birliği’nden iyi hal belgesi alan hekim sayısı son yıllarda katlanarak artıyor.
Rapora göre, İstanbul’da sağlık hizmetlerinin sunumunda özel sektörün varlığı, ilçe bazlı sağlık kuruluşlarının dağılımıyla incelemek, özel sektörün bazı ilçelerde, ilçenin nüfuslarından bağımsız olarak yoğunlukta olduğunu gösteriyor.
Şişli’nin özel sağlık kurumu sayısı bakımından ilk ilçe olarak öne çıktığı görülüyor. Şişli’yi Kadıköy, Üsküdar ve Bakırköy gibi sosyoekonomik düzeyi yüksek ilçeler takip ediyor.
MUAYENEHANELERİN YARISI KADIKÖY VE ŞİŞLİ’DE
Muayenehane sayısının en fazla oldu ilçe 1.405 ile Şişli’yken onu 824 muayenehane ile Kadıköy takip ediyor. İstanbul’daki toplam muayenehane sayısı 4.162, muayenehanelerin yüzde 53’ünün sadece Kadıköy ve Şişli’de bulunuyor.
Sosyoekonomik düzeyi yüksek olan ilçelerdeki ağız ve diş sağlığı poliklinikleri ve muayenehanelerinin sayısı ön plana çıkıyor. Bu ilçelerin başında yine Kadıköy ve Şişli geliyor. İstanbul nüfusunun yüzde6,4’ünü barındıran bu iki ilçede, ağız ve diş sağlığı poliklinik ve muayenehanelerinin yüzde24,25’i bulunuyor.
